دکتر صادق حسنی

بخش دوم

واکاوی مفهوم شکوفایی در توسعه شهری :

چارچوبی نوین برای شهرهای آینده

توسعه شهری در دهه سوم قرن بیست‌و‌یکم با چالش‌های بنیادینی چون بحران اقلیم، نابرابری اجتماعی، گسست‌های فضایی و کاهش کیفیت زندگی مواجه است. در این بستر، مفهوم شکوفایی شهری به عنوان صورت‌بندی جدیدی از توسعه شهری ظهور یافته که به‌جای تمرکز صرف بر رشد اقتصادی یا زیرساختی، به تلفیق معنا، روان‌سلامتی، عدالت فضایی و زیست‌پذیری همه‌جانبه می‌پردازد.

۲. مبانی نظری شکوفایی شهری
۲.۱. سطح معرفت‌شناختی شکوفایی برخاسته از سنت یودایمونیا در فلسفه ارسطویی، بر تحقق زندگی معنادار و ارزشمند تأکید دارد. در ادبیات شهری، این مفهوم نشانگر گذار از توسعه کمی به کیفی، از رشد به بالندگی، و از مصرف‌گرایی به اخلاق فضایی است.
۲.۲. رویکردهای نظری
نظریه توانمندی‌ها: (Sen, Nussbaum) تأکید بر فراهم‌آوری زمینه‌های تحقق قابلیت‌های انسانی در شهر
روان‌شناسی مثبت‌گرا: (Seligman) مدل PERMA به‌عنوان شاخص‌های شکوفایی فردی در بستر شهری
شهرهای زیست‌دوست: (Beatley) تأکید بر همزیستی با طبیعت برای ارتقای سلامت و انسجام روانی
شهرهای مراقبت‌محور: (Tronto, Fainstein) توجه به اخلاق مراقبت، عدالت جنسیتی و فضایی

۳. ابعاد شکوفایی شهری
۳.۱. انسانی: امید، معنا، تعلق، خلاقیت ۳.۲. فضایی: طراحی انسان‌محور، عدالت فضایی، پیاده‌محوری ۳.۳. زیست‌محیطی: همزیستی با طبیعت، تاب‌آوری اکولوژیکی ۳.۴. حکمرانی: مشارکت، شفافیت، بازنمایی اقلیت‌ها

۴. شاخص‌های نوین شکوفایی شهری
Urban Meaning Index: سنجش حس معنا، هدفمندی و تعلق در زندگی شهری
Bio-literacy: سطح آگاهی شهروندان نسبت به فرآیندهای طبیعی شهر
Flourishing Commons: کیفیت حکمرانی بر منابع عمومی
Socio-ecological Synergy: ارزیابی هم‌افزایی بین جامعه و اکوسیستم

۵. مدل مفهومی سه‌سطحی شکوفایی شهری
سطح ریز (Micro): تجربه زیسته فردی (معنا، شادی، امید)
سطح میانه (Meso): سیاست‌های شهری (طراحی، خدمات، فضاهای عمومی)
سطح کلان (Macro): حکمرانی کلان، آینده‌پژوهی، اقتصاد معنابنیان

۶. سناریوهای آینده‌پژوهانه برای شهرهای شکوفا
شهرهای معنابنیان: تمرکز بر زندگی معنادار و اخلاق‌محور
شهرهای باززاینده: هم‌افزایی فناوری، طبیعت و عدالت
شهرهای اشتراکی: مدیریت جمعی فضا، اقتصاد مشارکتی

۷. نتیجه‌گیری و پیشنهادات سیاستی
مفهوم شکوفایی شهری نیازمند بازتعریف ساختارهای موجود در برنامه‌ریزی، طراحی و حکمرانی است. برای نیل به شهرهای شکوفا، پیشنهاد می‌شود:
طراحی شاخص‌های ملی شکوفایی شهری
تلفیق روان‌شناسی و فلسفه در سیاست‌گذاری شهری
تقویت ظرفیت‌های میان‌رشته‌ای در تربیت مدیران شهری
ایجاد نهادهای عمومی برای سنجش معنا، امید و رضایت زندگی شهری

دکتر صادق حسنی