دکتر صادق حسنی
یادداشت دوم :
مفهوم «سرریز اقتصاد ناپیدای شهری همدان» به پدیدهای اشاره دارد که طی آن بخشی از فعالیتهای اقتصادی که در چارچوب رسمی، قانونی و فضایی شهر جایی برای بروز نمییابند، بهصورت خودجوش و غیررسمی در عرصههای عمومی مانند پیادهروها، حاشیه خیابانها، زیرگذرها، ورودی بازارها و فضاهای متروک تاریخی (تیمچهها، دباغخانهها و…) بروز میکنند.
درشهر همدان، بهویژه طی دهه اخیر، با کاهش ظرفیت بازارهای رسمی و ضعف در سیاستهای توزیع فضاهای خرد تجاری، بخش قابلتوجهی از فروشندگان خرد، مهاجران فاقد سرمایه، زنان سرپرست خانوار، کارگران فصلی و تولیدکنندگان کوچک، از بدنه رسمی اقتصاد شهری کنار گذاشته شدهاند. این گروهها برای بقا، به فعالیت در «فضاهای خلأ» شهری روی آوردهاند؛ فضاهایی که از نگاه برنامهریزان، کارکرد تعریفشدهای ندارند اما در عمل به صحنههای موقت مبادله، خرید و فروش تبدیل شدهاند.
در اینجا، سرریز اقتصاد ناپیدا به معنای فشار و تراکم فعالیتهای غیررسمی است که به علت نبود سیاستهای تلفیقی در حکمرانی شهری، بهصورت پنهان یا نیمهپنهان از فضاهای رسمی به فضاهای غیررسمی یا فراموششده جریان یافتهاند.
ویژگیهای این سرریز در همدان:
تمرکز فضایی: در اطراف میدان امام، خیابان اکباتان، خیابان بوعلی، پیادهروهای پارک مردم و درون برخی تیمچهها و کاروانسراهای متروکه.
زمانمندی: اغلب در ساعات پرتردد و تعطیلات، فعالیتها شدت میگیرند.
سازهای بودن: از چرخدستی تا پالتهای چوبی و چادرهای موقت که جایگزین غرفههای رسمی شدهاند.
پیامدهای دوگانه: هم منبع درآمد برای اقشار کمبرخوردار و هم عامل اختلال در نظم، عبور و حقوق شهروندی.
در نتیجه، سرریز اقتصاد ناپیدا در همدان نوعی بازتاب ساختاری از شکاف میان نظام رسمی برنامهریزی شهری و واقعیت پویای اقتصاد خرد مردمی است؛ شکافی که بدون راهبردهای بومی، فناورانه و همدلانه، نهتنها پایدار نمیماند بلکه تشدید میشود.
دکتر صادق حسنی
دیدگاه خود را بنویسید